αγωγών συνεχίζει να εξελίσσεται σε όλο το δεύτερο τρίμηνο της
εγκυμοσύνης (13η ως και 28η εβδομάδα) και οι κυψελίδες ανα-
πτύσσονται και διαφοροποιούνται περαιτέρω με τη συνεργική
δράση της προλακτίνης του πλακούντα.
Η εξέλιξη του μαστού συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια του
τρίτου τριμήνου (29η ως και 40η εβδομάδα). Η θηλή και η θη-
λαία άλως σκουραίνουν και μεγεθύνονται. Κατά τη διάρκεια του
τρίτου τριμήνου, η παρατηρούμενη αύξηση του μαστού είναι το
αποτέλεσμα της ανάπτυξης των παρεγχυματικών κυττάρων και
της διαστολής των κυψελίδων λόγω της εμφάνισης πρωτογάλα-
τος ή πύατος (ένα υποκίτρινο έκκριμα, το οποίο είναι πλούσιο σε
πρωτεΐνες και χαμηλά λιπαρά). Το στήθος αρχίζει να λειτουργεί
ως αδένας που παράγει γάλα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
με την έναρξη της γαλακτογένεσης Ι (εκκριτική διαφοροποίηση).
Μετά τον τοκετό και την απομάκρυνση του πλακούντα αρχίζει η
εκροή γάλακτος και ακολουθούν οι φάσεις της γαλακτογένεσης
ΙΙ και ΙΙΙ, που χαρακτηρίζονται από την αύξηση της γαλακτοπαρα-
γωγής και της εδραίωσης της γαλουχίας και περιγράφονται ανα-
λυτικά στο Κεφάλαιο 2.
Κατά τη φάση του αποθηλασμού ο μαστός αρχίζει να υπο-
στρέφει. Η στάση του γάλακτος οδηγεί σε απόπτωση γαλακτοκυτ-
τάρων, επέρχεται ατροφία λοβίων, στενεύουν οι δομές των πό-
ρων και ολόκληρος ο μαστός μικραίνει εμφανώς σε μέγεθος. Το
στήθος επιστρέφει αργά στην προ της εγκυμοσύνης κατάσταση.
Κατά την εμμηνόπαυση
Κατά την εμμηνόπαυση υπάρχει μείωση της έκκρισης των οιστρο-
γόνων και της προγεστερόνης από τις ωοθήκες και εκφύλιση των
πόρων του μαστού. Με την αρχή της εμμηνόπαυσης, το λόβιο πα-
λινδρομεί περαιτέρω, με απώλεια του συνδετικού ιστού από το
εσωτερικό και από το χώρο μεταξύ των λοβίων. Με το χρόνο, οι
δομές των λοβίων στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μπορεί να
είναι απολύτως απούσες από τον μαστό. Ο ινώδης συνδετικός
ιστός αυξάνει σε πυκνότητα και οι ιστοί του μαστού αντικαθίστα-
νται από λιπώδη ιστό.
ΕΠΙΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙA
1.
Αγγελοπούλου Ε. Εμβρυολογία. Αθήνα:Εκδόσεις Πασχαλίδη; 1989.
2.
Ιατράκης Γ. Βασικές έννοιες Εμβρυολογίας - Εμβρυολογία του γεννητι-
κού συστήματος και του μαστού. Στο: Γυναικολογική Ογκολογία. Αθήνα:
Εκδόσεις Δεσμός; 2013.
3.
Kahle W., Leonhardt H., Platzer W. Εγχειρίδιο Ανατομικής του ανθρώ-
που, Τόμος II. (Επιμέλεια: Ν. Παπαδόπουλος). Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις
Λίτσας; 1985.
4.
Lauwers J, SwisherA. Counseling The Nursing Mother: A Lactation
Consultant’s Guide. 5th ed. Sudbury MA: Jones and Bartlett Learning;
2011.
5.
Lawrence RA, Lawrence RM. Breastfeeding: A guide for the Medical
Profession. 7th ed. Missouri, USA: Mosby; 2010.
6.
Neville MC. Anatomy and physiology of lactation. Pediatr Clin North
Am. 2001. Feb;48(1):13-34.
7.
Riordan J.Breastfeeding and Human Lactation (3rded).Sudbury MA,
USA: Jones and Bartlett Publishers; 2005.
1.2 Ανατομία του μαστικού αδένα
Ο μαστός βρίσκεται μπροστά από το θωρακικό τοίχωμα και εκτεί-
νεται από την 2η μέχρι την 6η πλευρά και από το έξω στερνικό
χείλος μέχρι την πρόσθια μασχαλιαία γραμμή.
Κατά την αντικειμενική εξέταση ο μαστός συνηθίζεται να χω-
ρίζεται σε τέσσερα τεταρτημόρια: το άνω-έξω, το κάτω-έξω, το
άνω-έσω και το κάτω-έσω. Στο άνω-έξω τεταρτημόριο βρίσκεται
μία προσεκβολή μαστικού αδένα προς τη μασχάλη, που αναφέρε-
ται και ως ουρά του Spence ή μασχαλιαία απόφυση.
µασχαλιαία
απόφυση ή
ουρά του Spence
Άνω-έξω
τεταρτηµόριο
Άνω-έσω
τεταρτηµόριο
Θηλαία
άλω
Θηλή
Κεντρικό
τµήµα µαστού
Κάτω-έξω
τεταρτηµόριο
Κάτω-έσω
τεταρτηµόριο
9
6
3
∆ΕΞΙΟΣ ΜΑΣΤΟΣ
12
η
ΩΡΑ
Εικόνα 1: Τεταρτημόρια μαστού και η μασχαλιαία
απόφυση ή ουρά του Spence.
Όσον αφορά τη δομή του ο μαστός αποτελείται από το αδενι-
κό παρέγχυμα, το στρώμα και το δέρμα που τον περιβάλλει:
Το αδενικό παρέγχυμα
Το παρέγχυμα αποτελεί το λειτουργικό τμήμα του αδένα. Ο μα-
στικός αδένας διαθέτει 15-20 αυτόνομους λοβούς, που διατάσ-
σονται ακτινοειδώς γύρω από την θηλή και τη θηλαία άλω. Κάθε
λοβός αποτελείται από 20–40 λόβια και κάθε λόβιο από 10–100
λοβίδια ή αδενοκυψέλες. Οι αδενοκυψέλες, από όπου εκκρίνε-
ται το γάλα, είναι ένα ενιαίο στρώμα επιθηλιακών κυττάρων που
περιβάλλονται με υποστηρικτικές δομές μυοεπιθηλιακών και συ-
σταλτικών κυττάρων για την εκβολή του γάλακτος. Το γάλα εκκρί-
νεται μέσα στους κυψελιδικούς αυλούς, όπου αποθηκεύεται μέχρι
το αντανακλαστικό εκροής γάλακτος (milk let down reflex) να πυ-
ροδοτήσει τα μυοεπιθηλιακά κύτταρα για να οδηγήσουν στη σύ-
σπαση του πόρου και την εκροή γάλακτος. Οι αδενοκυψέλες δια-
τάσσονται σε αθροίσεις «δίκην σταφυλιού» (Εικόνα 2).
Κάθε λοβός παροχετεύεται από το δικό του γαλακτοφόρο
πόρο, ο οποίος είναι επιθηλιακός σωλήνας με μικρούς κλάδους
και στενό αυλό που στο τέλος της διαδρομής διευρύνεται σχη-
ματίζοντας τον γαλακτοφόρο κόλπο ή λήκυθο, με ατρακτοειδές
σχήμα και διάμετρο 1-2 mm. Η λήκυθος στενεύει εκ νέου σχημα-
τίζοντας τον εκφορητικό πόρο, που εκβάλλει σε οπή της θηλής.
12
Μητρικός Θηλασμός |
ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ
