22
Μητρικός Θηλασμός |
ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ
νη και συμβάλλει στην προετοιμασία του μαστού για τη γαλουχία.
Παράλληλα, όμως, αναστέλλει την άφθονη παραγωγή του γάλα-
κτος μέχρι τον τοκετό: μειώνει τη σύνθεση συστατικών του γά-
λακτος, τους υποδοχείς της προλακτίνης και τα γλυκοκορτικοειδή
που δρούν συνεργικά ως προς τη γαλακτοπαραγωγή. Η απομά-
κρυνση του πλακούντα κατά τον τοκετό οδηγεί σε πτώση των επι-
πέδων προγεστερόνης και επιτρέπει στην προλακτίνη να αρχίσει
τη δράση της. Η γαλουχία ξεκινά ακόμη και εάν ένα μωρό γεννη-
θεί πρόωρα. Η εικόνα 10 απεικονίζει τις σχέσεις μεταξύ των επι-
πέδων των ορμονών της γαλακτογένεσης κατά τη διάρκεια της
εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό.
L I: Γαλακτογένεση Ι, έναρξη 16-22 εβδοµάδες προ τοκετού
L IΙ: Γαλακτογένεση ΙΙ, έναρξη 30-40 ώρες από τον τοκετό
L IΙΙ: Γαλακτογένεση ΙΙΙ, έναρξη >72 ώρες από τον τοκετό
Εδραίωση θηλασµού:
Οι φυσιολογικοί µηχανισµοί
προλακτίνη
προγεστερόνη
ΓΕΝΝΗΣΗ
Κεντρικός/ορµονικός έλεγχος
Αυτοκρινής έλεγχος
L I
L ΙI
L ΙΙI
Εικόνα 10: Εδραίωση θηλασμού : φυσιολογικοί μηχανισμοί.
Η προλακτίνη είναι η ορμόνη που παίζει σημαντικό ρόλο στη
σύνθεση του γάλακτος. Παράγεται στον πλακούντα και στο οπί-
σθιο τμήμα της υπόφυσης. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης,
τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη δρούν τοπικά στις κυψελίδες
αναστέλοντας την παραγωγή και έκκριση του γάλακτος. Λίγο μετά
τον τοκετό τα επίπεδα της προγεστερόνης πέφτουν, επιτρέπο-
ντας έτσι τη δράση της προλακτίνης. Ο ρόλος των οιστρογόνων
στη γαλακτογένεση είναι έμμεσος, καθώς διεγείρουν την έκκριση
προλακτίνης και πιθανών άλλων ορμονών από την υπόφυση. Tα
οιστρογόνα και τα γλυκοκορτικοειδή αυξάνουν τον αριθμό των
υποδοχέων της προλακτίνης στις μεμβράνες των γαλακτοκυττά-
ρων. Τα επίπεδα προλακτίνης αυξάνονται ομοίως, αμέσως μετά
την έναρξη του θηλασμού, οπότε το ερέθισμα προέρχεται από την
θηλή. Ο ρόλος της ινσουλίνης και της αυξητικής ορμόνης στην γα-
λακτογένεση δεν είναι ακόμη γνωστός. Η ινσουλίνη και ο ινσου-
λινοεξαρτώμενος αυξητικός παράγοντας (IGF) πιθανόν συμβάλ-
λουν μέσω της απορρόφησης της γλυκόζης, που είναι απαραί-
τητη για τη σύνθεση της λακτόζης. Η αυξητική ορμόνη θεωρείται
ότι έχει έμμεση επίδραση στη γαλακτογένεση αυξάνοντας την έκ-
κριση των IGFs. Η χρονική αλληλουχία των σταδίων της γαλακτο-
γένεσης και οι ορμονικές διακυμάνσεις της προλακτίνης και της
προγεστερόνης φαίνονται στην εικόνα 10.
Γαλακτογένεση ΙΙ
Η γαλακτογένεση ΙΙ ή εκκριτική ενεργοποίηση, όπως είναι ο πα-
λαιότερος όρος, είναι η έναρξη της άφθονης παραγωγής του
γάλακτος, που συνοδεύεται από αλλαγές στη σύστασή του και
συμβαίνει μέσα στις πρώτες 4 ημέρες από τον τοκετό, συνήθως
γύρω στις 30-40 ώρες μετά τον τοκετό. Μετά την έξοδο του πλα-
κούντα στον τοκετό και την υποχώρηση της προγεστερόνης, η
προλακτίνη γίνεται ο κυρίαρχος ορμονικός παράγων που ρυθμί-
ζει την γαλακτοπαραγωγή. Στη φάση αυτή η προλακτίνη παράγε-
ται μόνο από την υπόφυση (κεντρική παραγωγή).
Συνεπώς, στη γαλακτογένεση ΙΙ η παραγωγή του γάλακτος θα
ξεκινήσει ούτως ή άλλως, ανεξάρτητα από το τακτικό «άδειασμα»
του στήθους.
Η δραματική αύξηση της παραγωγής γάλακτος έρχεται
36-96 ώρες μετά τον τοκετό, ουσιαστικά στο τέλος της γα-
λακτογένεσης ΙΙ. Η μητέρα αισθάνεται το στήθος της «γεμά-
το». Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει στην υπερφόρτωση
των μαστών σε περίπτωση που το μωρό δεν τρέφεται ανάλο-
γα με τις ανάγκες του (
demand feeding
), αλλά ακολουθείται
πρόγραμμα στον θηλασμό. Το τακτικό άδειασμα του στήθους
που επιτυγχάνεται με τους συχνούς θηλασμούς από την πρώ-
τη κιόλας ώρα μετά τον τοκετό, προλαμβάνει την υπερφόρτω-
ση και είναι απαραίτητο για την επιτυχημένη συνέχιση της γα-
λακτογένεσης.
Γάλα
Α
Τριχοειδές
Γάλα
Β
Τριχοειδές
παρακυτταρικό
µονοπάτι
Εικόνα 11: Αλλαγή στη συνοχή των γαλακτοκυττάρων πριν (Α) και μετά
την έναρξη της γαλακτογένεσης ΙΙ (Β).
Κατά τη γαλακτογένεση ΙΙ, οι κυτταρικές συνδέσεις μεταξύ
των γαλακτοκυττάρων, οι οποίες ως τώρα ήταν χαλαρές (Α),
με αποτέλεσμα να διακινούνται υψηλές συγκεντρώσεις νατρί-
ου, χλωριούχων και πρωτεϊνών μεταξύ των κυττάρων, κλείνουν
προοδευτικά (Β). Παύει, δηλαδή, να λειτουργεί το «παρακυτταρι-
κό» μονοπάτι μεταφοράς συστατικών μεταξύ τριχοειδών αιμοφό-
ρων αγγείων και γαλακτοφόρων κυψελίδων με αποτέλεσμα να
αλλάζει η σύσταση του γάλακτος από το πύαρ (1
η
- 4
η
ημέρα), στο
μεταβατικό γάλα (4
η
-14
η
ημέρα) και τελικά προς το ώριμο γάλα
(>14
η
ημέρα) (Kεφάλαιο 4). Οι αλλαγές στη σύσταση του γάλα-
κτος φαίνονται στην Εικόνα 12.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
ΠΥΑΡ
ΩΡΙΜΟ ΓΑΛΑ
ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟ ΓΑΛΑ
Εικόνα 12: Αλλαγή της σύστασης και της ποσότητας του γάλακτος από
την 1
η
- 17
η
ημέρα
