Η σύσταση του μητρικού γάλακτος δεν παρουσιάζει διαφορές
σε γυναίκες διαφορετικής φυλετικής προέλευσης και σε γυναί-
κες με διαφορετικές διατροφικές συνήθειες. Μπορεί, ωστόσο, να
παρουσιάζει αλλαγές στη σύστασή του ανάλογα με την ηλικία του
μωρού και τις εκάστοτε ανάγκες του, αλλά και την ώρα της ημέ-
ρας κατά την οποία παράγεται.
Πύαρ
Πρόκειται για το γάλα που παράγεται από την 1η ως την 4η ημέ-
ρα ζωής στα πλαίσια της γαλακτογένεσης Ι. Η σύστασή του είναι
ιδιαίτερα υψηλή σε νάτριο, χλώριο, πρωτεΐνες (κυρίως ανοσο-
σφαιρίνες), λευκοκύτταρα, λακτοφερρίνη, επιδερμιδικό αυξητικό
παράγοντα (Epidermal growth factor-EGF) και καροτίνη, μια πρό-
δρομη ουσία της βιταμίνης Α, που δίνει και το κίτρινο χρώμα στο
πύαρ. Η συγκέντρωση του λίπους, της καζεΐνης και της λακτόζης
είναι αντίθετα χαμηλή. Ο πίνακας 2 δείχνει συγκριτικά τη σύσταση
του ώριμου γάλακτος- πύατος ως προς την ενέργεια και τα βασι-
κά θρεπτικά συστατικά του.
Συστατικό
Πύαρ
(1
η
ημέρα)
Ώριμο Γάλα
Ενέργεια (Κcal /lt)
57
65
Λακτόζη (gr/lt|)
20
35
Πρωτεΐνη (gr/lt)
32
9
Λίπος (gr/lt)
12
29
Πίνακας 2: Σύγκριση του ώριμου μητρικού γάλακτος με το πύαρ ως
προς τα συστατικά τους (1η ημέρα)
Η συγκέντρωση των ανοσοσφαιρινών, που περιέχονται στο πύαρ
είναι πολλαπλάσια σε σχέση με το ώριμο γάλα. Για το λόγο αυτό
το πύαρ χαρακτηρίζεται ως το «πρώτο εμβόλιο». Ο πίνακας 3
δείχνει τη συγκέντρωση των ανοσοσφαιρινών στο πύαρ και το
«ώριμο» γάλα.
Ημέρα από τον
τοκετό
IgG
IgM
IgA
1
80
120
11.000
3
50
40
2.000
7
25
10
1.000
8-50
10
10
1.000
Πίνακας 3: H αλλαγή στην ημερήσια περιεκτικότητα ανοσοσφαιρινών
στο μητρικό γάλα (mg/24 h) από τη γέννηση και μετά. Προσαρμογή
από Remington JS & Klein JO (2001) Infectious Diseases of the Fetus
and Newborn, Fifth Edition. Philadelphia, WBSaundersCo.
Η ποσότητα του μητρικού γάλακτος που παράγεται αμέσως μετά
τη γέννηση είναι μικρή. Ο πίνακας 4 δείχνει ότι η παραγόμενη πο-
σότητα αυξάνεται βαθμιαία παράλληλα με τον όγκο του νεογνι-
κού στομάχου.
Ημέ-
ρα
24ωρος
όγκος
Ποσότητα
γεύματος
Όγκος στομά-
χου
1 37 (7-123 ml)
Σταγόνες-5ml
7ml
2 84(44-335ml)
5-15ml
13ml
3
408ml
(98-775ml)
15-30ml
27ml
5
705ml
(452-876ml)
30-135ml
57ml
Πίνακας 4: Όγκος παραγόμενου γάλακτος, πορεία αύξησης της
προσλαμβανόμενης ποσότητας από το βρέφος και όγκος
του βρεφικού στομάχου
Μεταβατικό γάλα
Μετά την 4
η
η μέρα αρχίζει η παραγωγή του
μεταβατικού γάλα-
κτος.
Ο όρος μεταβατικό γάλα χρησιμοποιείται για να περιγράψει
το γάλα που παράγεται μεταξύ της 4
ης
και 14
ης
ημέρας. Όπως
περιγράφεται και στο Κεφάλαιο 2 με την έναρξη της γαλακτογέ-
νεσης ΙΙ (48-72 ώρες) κλείνουν σταδιακά οι συνδέσεις μεταξύ
των γαλακτοπαραγωγών κυττάρων, καταργείται δηλαδή το
πα-
ρακυτταρικό μονοπάτι
μεταφοράς συστατικών. Από τη χρονική
αυτή στιγμή και μετά μειώνεται σταδιακά η περιεκτικότητα του γά-
λακτος σε πρωτεΐνη και νάτριο. Για το λόγο αυτό η συγκέντρωση
του γάλακτος σε νάτριο, πρωτεΐνη καθώς και ο λόγος Να/Κ στο
γάλα χρησιμοποιείται ως δείκτης έναρξης της εκκριτικής δραστη-
ριότητας των γαλακτοκυττάρων.
To ώριμο μητρικό γάλα
Ώριμο χαρακτηρίζεται το μητρικό γάλα μετά την 14η ημέρα θη-
λασμού. Ο όγκος γάλακτος που παράγει η μητέρα κυμαίνεται με-
ταξύ 600-900ml (ανάλογα με το βάρος του μωρού). O όγκος
του μητρικού γάλακτος που παράγεται και καταναλώνεται από τα
νεογνά είναι σημαντικά μεγαλύτερος τη νύχτα.
Το ώριμο μητρικό γάλα αποτελείται από τα εξής συστατικά
• Nερό
: Αποτελεί περίπου το 87 % του γάλακτος, γι’ αυτό και
το γάλα επαρκεί για την ενυδάτωση του μωρού ακόμα
και τους πολύ ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες.
27
Σύσταση και διατροφική αξία του μητρικού γάλακτοσ
3
