24
Μητρικός Θηλασμός |
ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ
7.
Lawrence R, Lawrence R. Breastfeeding: Guide for the medical
profession. 7th ed. Missouri, USA: Saunders Mosby; 2021, Chapter 3,
Physiology of lactation; p.62-97.
8.
Lawrence J, Swisher A. Counseling the Nursing Mother: A Lactation
Consultant’s Guide. 5th ed. Sadbury MA: John’s and Bartlett learning;
2011.
9.
Neville MC. Anatomy and physiology of lactation.Pediatr Clin North
Am. 2001 Feb; 48 (1):13-34.
10. Neville MC, Morton J. Physiology and endocrine changes underlying
human lactogenesis II. J Nutr. 2001 Nov;131(11):3005S-8S.
11. Neville MC, Morton J, Umemura S. Lactogenesis. The transition from
pregnancy to lactation. Pediatr Clin North Am. 2001 Feb; 48(1):35-52.
12. Riordan J. Anatomy and Physiology of Lactation. In: Breastfeeding and
human lactation (3rd edn). Sudmbury MA, USA: Jones and Bartlett
Publishers; 2005.
13. Riordan J, Wambach K. Breastfeeding and Human Lactation. 4th ed.
Sudmbury MA, USA: Jones and Bartlett Publishers; 2009. Chapter 3,
Anatomy and physiology of lactation; p 85-93.
14. Schmidt GH. Biology of Lactation. San Fransisco, USA: Freeman and
Co Ltd; 1972.
15. Spencer SA, Jones E. The physiology of lactation.Paediatric Child
Health. 2007
2.2 Η φυσιολογία του θηλασμού
Πρόσφυση, προσκόλληση στον μαστό και
μεταφορά γάλακτος
Το βρέφος προκειμένου να θηλάσει επιτυχώς, θα πρέπει να ανα-
ζητήσει τον μαστό, να συλλάβει και να συγκρατήσει την θηλή και
τη θηλαία άλω στο στόματου και να συντονίσει τις λειτουργίες
της απομύζησης, της κατάποσης και της αναπνοής. Ο συντονι-
σμός των λειτουργιών αυτών ωριμάζει από τις 28 έως τις 37
εβδομάδες κύησης.
Τους πρώτους μήνες η διαδικασία του θηλασμού είναι αυτο-
ματοποιημένη, με συμμετοχή των αντανακλαστικών της αναζήτη-
σης και του θηλασμού. Στην αναζήτηση του μαστού βασικό ρόλο
παίζει η αίσθηση της όσφρησης. Όταν το βρέφος είναι σε σωστή
θέση σε σχέση με τον μαστό, ενστικτωδώς θα κάνει έκταση της
κεφαλής προς τα πίσω. με οδηγό το πηγούνι του, θα κινηθεί προς
τα εμπρός, για να έρθει σε επαφή με το στήθος και στη συνέχεια
θα αναζητήσει την θηλή.
Το
αντανακλαστικό της αναζήτησης
εκλύεται με την επαφή
της παρειάς ή του άνω χείλους του βρέφους με την θηλή. Το βρέ-
φος στρέφεται προς τη μεριά του ερεθίσματος, ανοίγει το στόμα
του διάπλατα και προβάλει τη γλώσσα πέρα από το όριο των ού-
λων της κάτω γνάθου. Ταυτόχρονα, η γλώσσα κινείται προς τα
κάτω προκειμένου να ανιχνεύσει και να συλλάβει την θηλή. Κατά
τη σύλληψη της θηλής η γλώσσα σχηματίζει ένα κοίλωμα.
Το βρέφος όταν συλλάβει τον μαστό με τα χείλη και τη γλώσ-
σα, γεμίζει τη στοματική του κοιλότητα με την θηλή και τη θηλαία
άλω και ασκεί αρνητική πίεση σταθεροποιώντας, συγκρατώντας
και ωθώντας τες βαθιά μέσα στη στοματική κοιλότητα. Αξίζει να
σημειωθεί ότι η θηλή εκτείνεται 3-5 εκ μέσα στην στοματική κοι-
λότητα και η άκρη της φτάνει μέχρι την ένωση σκληρής και μα-
λακής υπερώας. Το στόμα του μωρού είναι πολύ ανοιχτό με τα
δύο χείλη χαλαρά στο στήθος και ανεστραμμένα προς τα έξω. Η
κάτω γνάθος εφάπτεται στον μαστό επιτρέποντας την υπερέκτα-
ση της κεφαλής και της απελευθέρωση της μύτης. Τα «μαξιλαρά-
κια λίπους» (pads) στο νεογνό και το μικρό βρέφος σταθεροποι-
ούν πλευρικά τη στοματική κοιλότητα και βοηθούν στη διαδικασία
του θηλασμού. Το ρόλο αυτό στο μεγαλύτερο βρέφος και νήπιο
αναλαμβάνουν οι μύες της παρειάς.
Το αντανακλαστικό του θηλασμού
προκαλείται από την επα-
φή της θηλής στη σκληρή υπερώα, λόγω της πίεσης που ασκείται
στον ουρανίσκο από την άνω επιφάνεια της θηλής.
Κατά την απομύζηση, η γλώσσα κάνει τις εξής κινήσεις:
• το πρόσθιο τμήμα της γλώσσας ανυψώνεται παραμένο-
ντας επίπεδο
• το οπίσθιο τμήμα της πιέζεται, πραγματοποιεί κυματιστές
ή περισταλτικές κινήσεις, σχηματίζει ένα αυλάκι και οδη-
γεί το γάλα στο πίσω μέρος της στοματικής κοιλότητας. Η
προς τα πίσω κίνηση της γλώσσας επάγει την αναπτυσ-
σόμενη αρνητική πίεση και διεγείρει τους υποδοχείς του
αντανακλαστικού της κατάποσης.
Κατά την κατάποση, η γνάθος κλείνει, το πίσω μέρος της
γλώσσας και η μαλακή υπερώα κινούνται προς τα επάνω και
το βρέφος καταπίνει το γάλα. Αρχικά, οι θηλαστικές κινήσεις του
βρέφους είναι γρήγορες. Όταν το γάλα αρχίζει να ρέει τότε το
βρέφος αλλάζει το μοτίβο θηλασμού σε αναρρόφηση, κατάπο-
ση, αναπνοή. Όσο η ροή του γάλακτος είναι μεγάλη, το βρέφος
σπάνια κάνει παύσεις. Καθώς συνεχίζεται ο θηλασμός, μειώνεται
η ροή γάλακτος και υπάρχουν μεγαλύτερες παύσεις από το βρέ-
φος. Στο τέλος του κύκλου θηλασμού έχουμε ένα χαλαρό, αυθόρ-
μητο πιπίλισμα από το βρέφος το οποίο αναφέρεται στη βιβλιο-
γραφία ως
συναισθηματικός θηλασμός
ή
μη θρεπτικό πιπίλισμα
,
όπου το βρέφος κρατάει τον μαστό στο στόμα χωρίς συνήθως
μεταφορά γάλακτος, αν και ενίοτε καταπίνει μικρές γουλιές γάλα-
κτος, που είναι πλούσιο σε λίπος.
Αντανακλαστικό εκροής του γάλακτος
Το γάλα μεταφέρεται από την μητέρα στο βρέφος με την διαδικα-
σία του θηλασμού. Η εξώθηση του γάλακτος από τον μαστό γί-
νεται με θετική πίεση και επιτυγχάνεται με την έκλυση του
αντα-
νακλαστικού εκροής του γάλακτος
(
MER: milk ejection reflex
ή
let-down reflex
). Το αντανακλαστικό αυτό ορίζεται ως η απελευ-
θέρωση του γάλακτος από το στήθος και εκλύεται από τη διέγερ-
ση της θηλής αλλά και από ακουστικά, οπτικά ερεθίσματα της μη-
τέρας, ακόμα και στην σκέψη του βρέφους.
Η έκλυση του
αντανακλαστικού εκροής του γάλακτος
είναι
απαραίτητη για την έναρξη και τη διατήρηση της γαλουχίας μέσω
νεύρο-ορμονικού μηχανισμού. Κατά τη διέγερση της θηλής και
της θηλαίας άλω ερεθίζονται οι κατώτεροι κλάδοι του 4
ου
μεσο-
πλεύριου νεύρου. Το ερέθισμα μεταφέρεται στον υποθάλαμο και
προκαλεί την απελευθέρωση της ωκυτοκίνης από τον οπίσθιο
λοβό της υπόφυσης αλλά και της προλακτίνης από τον πρόσθιο
λοβό της. Η ωκυτοκίνη στον μαστό συνδέεται με τους υποδοχείς
της στα μυοεπιθηλιακά κύτταρα, τα οποία περιβάλλουν τις κυψε-
λίδες, με αποτέλεσμα τη σύνθλιψή τους και την προώθηση του
γάλακτος προς την θηλή.
