Η
διαδικασία της γαλακτογένεσης και ο μητρικός θηλασμός είναι
αρκετά σύνθετοι μηχανισμοί, καθώς ποικίλοι εξωγενείς και ενδο-
γενείς παράγοντες επηρεάζουν την ικανότητα κάθε μητέρας να
θηλάσει. Η σωματική και ψυχική υγεία της, κοινωνικοοικονομικοί
παράγοντες, προηγούμενες εμπειρίες σχετικές με τον θηλασμό,
αλλά και η αλληλεπίδραση μητέρας-νεογνού τις πρώτες ημέρες
μετά τον τοκετό είναι κάποιοι από αυτούς.
2.1 Η φυσιολογία της γαλουχίας
Προϋπόθεση είναι η διαμόρφωση του μαστικού αδένα από την εμ-
βρυική ζωή, η οποία κατά τη διάρκεια της κύησης οδηγεί στη γα-
λουχία με τα τρία στάδια της γαλακτογένεσης και την υποστροφή.
Μαστογένεση
Η ανάπτυξη του μαζικού αδένα ξεκινά ουσιαστικά πολύ
νωρίς, κατά τη διάρκεια της εμβρυικής ζωής του κοριτσιού
και παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη στην εφηβεία. Ποικίλοι
γενετικοί, ορμονικοί ή άλλοι παράγοντες επηρεάζουν την
ανάπτυξή του και κατά συνέπεια τη γαλουχία. Τα στάδια
ανάπτυξης του μαστού είναι τέσσερα και έχουν περιγραφεί
στο Κεφάλαιο 1.
Τα αρχικά στάδια αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη του
αδενικού ιστού. Η πλήρης όμως μορφολογική ανάπτυξη και ωρί-
μανση του αδενικού επιθηλίου πραγματοποιείται κατά την εγκυ-
μοσύνη. Η επίδραση των ορμονών της κύησης στην ανάπτυξη
του στήθους περιγράφεται στoν παρακάτω πίνακα.
Οιστρογόνα:
Αύξηση και διακλάδωση
συστήµατος πόρων, αύξηση
ποσότητας στρώµατος
GH, PRL, IGF-1, EGF,
ACTH/κορτικοστεροειδή:
Συνεργική δράση µε
προγεστερόνη στην αύξηση
του µαστού
Προγεστερόνη:
Συνεργική δράση
µε οιστρογόνα ως προς την
αύξηση των πόρων
και των αδενοκυψέλων
Ορμόνες της κύησης που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του στήθους.
ACTH: Φλοιοεπινεφριδιοτρόπος Ορμόνη, EGF: Επιδερμικός αυξητικός
παράγοντας, GH: Αυξητική ορμόνη, IGF-1: Ινσουλινοειδής αυξητικός
παράγοντας-1, PRL: Προλακτίνη.
Η ανάπτυξη των πόρων ρυθμίζεται κυρίως από τα οιστρο-
γόνα και την αυξητική ορμόνη, ενώ των αδενοκυψέλων απαι-
τεί τη δράση της προγεστερόνης, της προλακτίνης και πιθανώς
του πλακουντιακού γαλακτογόνου. Η προλακτίνη είναι η ορμόνη
που διαφοροποιεί επιθηλιακά τα κύτταρα σε γαλακτοκύτταρα και
ελέγχει την παραγωγή του γάλακτος. Στη διάρκεια της εγκυμοσύ-
νης τα επίπεδά της διατηρούνται χαμηλά εξαιτίας των υψηλών
επιπέδων της προγεστερόνης. Μετά τον τοκετό όμως τα επίπεδα
προγεστερόνης πέφτουν και η δράση της προλακτίνης αυξάνεται.
Γαλακτογένεση
Η γαλακτογένεση παρουσιάζει τρία στάδια: Την εκκριτική διαφο-
ροποίηση (Γαλακτογένεση Ι), την εκκριτική ενεργοποίηση (Γαλα-
κτογένεση ΙΙ) και την γαλακτοποίηση (Γαλακτογένεση ΙΙΙ). Ακολου-
θεί η εδραίωση της γαλουχίας (Εικόνα 9).
Eδραίωση
Γαλουχίας
Γαλακτοποίηση
(Γαλακτογένεση ΙΙΙ)
Εκκριτική
διαφοροποίηση
(Γαλακτογένεση Ι) (Γαλακτογένεση ΙΙ)
ενεργοποίηση
Εκκριτική
Εικόνα 9: Η χρονική αλληλουχία των σταδίων της γαλακτογένεσης
Γαλακτογένεση Ι
Η γαλακτογένεση Ι ή εκκριτική διαφοροποίηση κατά την παλαιό-
τερη ορολογία, είναι η περίοδος κατά την εγκυμοσύνη που τα μα-
στικά επιθηλιακά κύτταρα διαφοροποιούνται σε γαλακτοκύτταρα,
δηλαδή σε κύτταρα ικανά να συνθέσουν τα συστατικά του γάλα-
κτος.
Η γαλακτογένεση Ι ξεκινά μετά το 1
ο
τρίμηνο κύησης. Στο
πλαίσιο της γαλακτογένεσης Ι, κατά το δεύτερο ήμισυ της εγκυ-
μοσύνης, η εκκριτική δραστηριότητα επιταχύνεται με αποτέλεσμα
τα λοβία και οι κυψελίδες να διαστέλλονται από τη συσσώρευση
σταγονιδίων λίπους και πρωτεϊνών για την παραγωγή του πρω-
τογάλακτος (πύαρ). Ουσίες, ωστόσο, όπως η λακτόζη, η καζεΐ-
νη, η α-λακταβουλμίνη επαναρροφώνται στην κυκλοφορία, στο
πρώτο μισό της εγκυμοσύνης, λόγω των χαλαρών συνδέσεων
μεταξύ των γαλακτοκυττάρων, που επιτρέπουν τη δίοδο αυτών
των συστατικών προς τη μητρική κυκλοφορία. Αυτό δεν παρατη-
ρείται στο δεύτερο μισό της εγκυμοσύνης κατά το οποίο αρχίζει
να παράγεται το πύαρ.
Η έκκριση του πρωτογάλατος ωστόσο, αναστέλλεται πριν τον
τοκετό λόγω της αυξημένης συγκέντρωσης της προγεστερόνης.
Η προγεστερόνη, είναι η ορμόνη που υποστηρίζει την εγκυμοσύ-
21
φυσιολογια της γαλουχιασ και του θηλασμου
2
