112
Μητρικός Θηλασμός |
ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ
Το αγκάλιασμα και η προσφορά τροφής από ένα φροντιστή
με θηλασμό ή με άλλα μέσα σίτισης, έχει βιωθεί αναμφισβήτη-
τα από τον καθένα μας, με τόσους διαφορετικούς τρόπους όσα
και τα γεύματα που λάβαμε στη διάρκεια αυτής της δυαδικής
σχέσης. Οι μνήμες αυτές είναι ανεπαρκείς ή αχνές, δεδομένου
ότι αφορούν την πρώιμη ηλικία, εντούτοις ως εμπειρίες έχουν
αφήσει το εντύπωμά τους στο ασυνείδητο και έχουν στοιχειο-
θετήσει τις
ενδοβολημένες
14
αναπαραστάσεις που
έχουμε για
την μητρότητα.
Όπως αναφέρει ο Ναυρίδης (1994): «Το υποκείμενο συνθέ-
τει τις αναπαραστάσεις του από πληροφορίες που συγκεντρώ-
νει με τις αισθήσεις του, από αυτές που ήδη έχει συγκεντρώσει
στη διάρκεια της ιστορίας του και διατηρεί μέσα στη μνήμη του,
καθώς και επίσης πληροφορίες που προσλαμβάνει μέσα από τις
σχέσεις του με τους άλλους και μέσα από δι-υποκειμενικές
15
κα-
ταστάσεις..». Υπό αυτή την σκέψη, η συμπεριφορά της μητέρας,
το κράτημα, το άγγιγμα, τα λόγια της προς το μωρό επηρεάζο-
νται μεταξύ άλλων και από τις αναμνήσεις της έλευσής του στον
κόσμο. Κάθε μια από τις παραπάνω παραμέτρους είναι ικανή να
επηρεάσει την έναρξη και τη συνέχιση του θηλασμού.
Αντίστοιχα, το νεογέννητο σωματικά και ψυχικά στιγματίζε-
ται από το ξεκίνημά του, για αυτό είναι καθοριστικοί οι πρώτοι
μήνες ζωής του νεογνού. Σε σχέση με το παιδί χρειάζεται να
αναφέρουμε ό,τι η ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκέφαλου και
η απαρχή της ψυχικής λειτουργίας ξεκινά από την ενδομήτρια
ζωή. Ο παιδικός εγκέφαλος αναπτύσσεται μέσω της ενίσχυσης
κάποιων νευρωνικών συνάψεων και αντιστοίχως μέσω της
απενεργοποίησης κάποιων άλλων.
Η διαδικασία αυτή επηρεάζεται θετικά από τις ποιοτικές αν-
θρώπινες σχέσεις, τις οποίες οφείλουμε να εξασφαλίζουμε είτε
ως γονείς, είτε ως επαγγελματίες υγείας.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο S. Lebovici (1960) «Η
μητέρα επενδύεται πριν γίνει αντιληπτή». Εντούτοις, όσο ουσι-
αστικές κι αν είναι οι πρώτες στιγμές με το μωρό δεν διασφαλί-
ζουν συναισθήματα αγάπης από την μεριά των γονέων. Όπως
αναφέρει χαρακτηριστικά η Ωραιοπούλου (2010) «Η μητρότητα
και η πατρότητα δεν κατεβαίνει με το γάλα». Έχοντας αυτό κατά
νου οι επαγγελματίες υγείας οφείλουμε να διευκολύνουμε τους
γονείς να εκφράσουν την αμφιθυμία τους και να αποενοχοποιη-
θούν για τα πιθανά μετριοπαθή συναισθήματά που νιώθουν για
το μωρό. Ο δεσμός γονέων παιδιού άλλωστε είναι μια σχέση
που χτίζεται.
Ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας
Οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να διευκολύνουν την μητέ-
ρα ακούγοντας τα αμφιθυμικά της συναισθήματα και επιτρέπο-
ντας σε άγχη και αμφιβολίες να εκτονωθούν, πριν από τη γέν-
νηση του πραγματικού μωρού. Πλήθος επιστημονικών ερευνών
επισημαίνουν τον καθοριστικό ρόλο των επαγγελματιών στην
ενημέρωση και στην ψυχοσυναισθηματική προετοιμασία των
γονιών. Ο θηλασμός είναι ένα από τα θέματα που οι επαγγελ-
ματίες υγείας (π.χ. μαίες/-τες, παιδίατροι, μαιευτήρες, κτλ.) οφεί-
14. Η ενδοβολή (introjection) ανήκει στους πρώιμους μηχανισμούς άμυνας.
Συμβολίζει την εσωτερίκευση αγαπητού ή μισητού εξωτερικού αντικειμένου,
ώστε να εξασφαλιστεί η σταθερή παρουσία του. Ένα αγαπητό ενδοβεβλημέ-
νο αντικείμενο (π.χ. καλή μητέρα, καλός μαστός, καλό κράτημα) ελαττώνει το
άγχος αποχωρισμού ή την αμφιθυμία προς αυτό.
15. Η έννοια της δι-υποκειμενικότητας εκφράζει την επιρροή που ασκεί το άλλο
πρόσωπο στη υπάρχουσα υποκειμενική άποψη του καθενός μας. Εν ολίγοις,
οι αναπαραστάσεις του καθενός μας είναι επιπλέον εμποτισμένες από τις
εμπειρίες και τα λόγια των άλλων.
λουν να συζητήσουν με τους γονείς στη διάρκεια της κύησης.
Με τον τρόπο αυτό, οι γονείς θρέφουν σε επίπεδο φαντασίας το
μωρό που πρόκειται να γεννηθεί. Ακόμα και οι αγορές που κά-
νουν –απαραίτητες ή μη – ενισχύουν αυτή την ψυχική επένδυση.
Συνάμα συστήνεται στους γονείς να συναντούν πριν τη γέν-
νηση τη μαία και τον παιδίατρο, που θα φροντίσει το μωρό τους.
Η επαφή αυτή με τον επαγγελματία υγείας γεφυρώνει την προ-
γεννητική με τη μεταγεννητική περίοδο. Οι συναντήσεις αυτές
επιτρέπουν και τη συμμετοχή του πατέρα, ο οποίος έχει αντί-
στοιχες απορίες και ανησυχίες με την μητέρα, που χρειάζεται να
ακουστούν. Με τον τρόπο αυτό, δίδεται η ευκαιρία στον επαγ-
γελματία υγείας να παρατηρήσει τα συναισθήματα που διαμεί-
βονται μεταξύ του γονικού ζεύγους, να ακούσει όσα έχουν ψυ-
χικά επενδυθεί πάνω στο αγέννητο μωρό και τέλος να γευτεί
μέρος από τις μεταβιβάσεις των γονέων προς τον επαγγελμα-
τία υγείας.
Τις πρώτες μέρες στο μαιευτήριο ή στο σπίτι κάποιες φο-
ρές μητέρα και μωρό χρειάζονται λίγη καθοδήγηση με τον θη-
λασμό, παρόλο που τα περισσότερα νεογέννητα έχουν εξασκη-
θεί ενδομητρίως πιπιλίζοντας τα δάχτυλα των χεριών και των
ποδιών τους. Ο ρόλος μας ως επαγγελματίες υγείας είναι να
μεταφέρουμε τις συμβουλές μας με ήρεμο και κατανοητό τρό-
πο, ούτως ώστε να επιτρέψουμε στην μητέρα να νιώσει οικει-
ότητα και εμπιστοσύνη. Προτιμούμε η αναπαράσταση της σκέ-
ψης μας να γίνεται με κινήσεις και αντικείμενα, ούτως ώστε να
ερεθίσουμε το “συναισθηματικό” δεξί ημισφαίριο του εγκεφά-
λου της μητέρας.
Ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας που ασχολούνται με
την περιγεννητική περίοδο είναι αναγκαίος, καθοριστικός και
εντέλει οφείλει να είναι και διευκολυντικός. Υπο αυτό το πρίσμα,
ο επαγγελματίας υγείας είναι αναγκαίος για τους γονείς, ως φο-
ρέας της επιστημονικής γνώσης και της κλινικής εμπειρίας του
και συνάμα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, μιας και αυτός θα
σταθμίσει την έννοια του φυσιολογικού ή μη.
Συγκεκριμένα, ο επαγγελματίας υγείας οφείλει να είναι διευ-
κολυντικός σε στιγμές ορόσημο, ώστε να ενισχύει το δεσμό της
δυάδας μητέρας – βρέφους. Χρειάζεται να ακούει περισσότερο
και να καθοδηγεί λιγότερο. Χρειάζεται να παρατηρεί περισσό-
τερο και αντίστοιχα να ερμηνεύει εν ανάγκη. Επιπλέον, χρειά-
ζεται να επιτρέπει στους γονείς να εκφράσουν τις επιθυμίες, τις
σκέψεις ή τις επιλογές τους και με αυτές τις παραμέτρους να
διευκολύνει μέσω του ρόλου του την δημιουργία ειλικρινών συ-
ναισθηματικών δεσμών μεταξύ γονιών και παιδιών.
Ψυχολογικές προσεγγίσεις για τον θηλασμό
Παλιότερα, οι επαγγελματίες υγείας αποκαλούσαν το βρέφος
«θρέμμα» επικεντρώνοντας την προσοχή τους στη διατροφή.
Μετά το 1950 ευαισθητοποιημένοι επαγγελματίες υγείας στη
Γαλλία αρχίζουν να χρησιμοποιούν τη λέξη
βρέφος
16
θέλοντας
να αποδυναμώσουν την επικρατούσα άποψη.
Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1946 ο Αμερικανός παιδίατρος
Benjamin Spock (1903-1998) δημοσιεύει το σύγγραμμα “Baby
and Child Care” και εισάγει καινοτομίες ως προς την φροντίδα
των παιδιών. Αξίζει να αναφερθεί πως είναι ο πρώτος παιδία-
16. Στα λεξικά της αρχαίας ελληνικής του Σταματάκου και του Μαρκαντωνάτου, η
λέξη βρέφος (αβέβαιης ετυμολογίας) σημαίνει: το μη γεννηθέν ακόμη, το έμ-
βρυο, αλλά και το νεογέννητο. Αυτή η ερμηνεία μας υποδεικνύει την “παρου-
σία” του ανθρώπου ήδη από την ενδομήτρια ζωή. Η σχέση μητέρας –βρέ-
φους κατά την αρχαία ελληνική θα αφορούσε εξ ορισμού μια σχέση που ξε-
κινά με τη σύλληψη και όχι μετά τη γέννηση.
