110
Μητρικός Θηλασμός |
ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ
κρατήματος τόσο του κυήματος όσο και του μωρού, που πρόκει-
ται να γεννηθεί. Την περίοδο αυτή η μητέρα κάνει σκέψεις, ενη-
μερώνεται και δηλώνει την πρόθεσή της ή μη να θηλάσει. Η τε-
λική απόφαση για την έναρξη και τη συνέχιση του θηλασμού
εξαρτάται από πολλούς παράγοντες τόσο ψυχοσωματικούς, όσο
και κοινωνικοπολιτισμικούς.
Ενδομήτρια προετοιμασία για θηλασμό
Ανεξάρτητα από την επιθυμία της μητέρας να θηλάσει οι σωμα-
τικές αλλαγές της είναι δεδομένες, εμφανείς και επισυμβαίνουν
παράλληλα με τις ψυχικές μεταβολές. Αυτή η ενδομήτρια προ-
ετοιμασία για θηλασμό εκ μέρους του εμβρύου και οι αλλαγές
που υφίσταται το γυναικείο στήθος στην διάρκεια της κύησης
επιβεβαιώνουν την φυσικότητα του μητρικού θηλασμού. Σχετικά
με την προετοιμασία του εμβρύου για τον θηλασμό γνωρίζου-
με ότι η αφή είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσεται ενδομή-
τρια. Το άγγιγμα του στόματος από τα δάχτυλά του εμβρύου δι-
εγείρει το αντανακλαστικό του θηλασμού
5
. Αυτή η ενδομήτρια
ικανότητα του εμβρύου έχει επιβεβαιωθεί υπερηχοτομογραφι-
κά από την 20η εβδομάδα κύησης και επισυμβαίνει παράλληλα
με την προετοιμασία των γυναικείων μαστών για τον επικείμε-
νο θηλασμό. Ο θηλασμός, λοιπόν, εξυπηρετεί την επιβίωση του
ανθρώπινου είδους, ενώ παράλληλα, αποτελεί μια προσαρμο-
στική περίοδο για το νεογνό από την ενδομήτρια στην εξωμή-
τρια ζωή. Η εμπειρία του τοκετού ως μεταβατική φάση τόσο για
την μητέρα, όσο και για το νεογνό παίζει καταλυτικό ρόλο στην
έναρξη του θηλασμού.
Τοκετός
Το βίωμα του τοκετού εξυπηρετεί αντίστοιχες
μεταβιβάσεις
6
που
γίνονται κατά τη διάρκειά του, καθώς η γυναίκα παλινδρομεί ψυ-
χολογικά στην δική της γέννηση. Αν μια επίτοκος ως παιδί είχε
ανεπαρκή ή ακατάλληλη φροντίδα, τότε η ανάγκη της για συ-
ναισθηματική στήριξη είναι απαραίτητη. Εάν μάλιστα η
μητρι-
κή φροντίδα
7
προς την μητέρα
(mothering the mother) γίνει με
ειλικρινή και δοτικό τρόπο μπορεί κατά τι να αναπληρώσει την
φροντίδα που στερήθηκε κατά την πρώιμη παιδική της ηλικία,
μπορεί να διευκολύνει τη μετάβαση στη γονικότητα και να επη-
ρεάσει την απόφαση της μητέρας να θηλάζει το μωρό της.
Άλλωστε, ο τοκετός εγείρει αμφιθυμικά συναισθήματα και
στους δυο γονείς, μιας και είναι παράλληλα καλωσόρισμα και
αποχωρισμός. Η γέννηση του μωρού και το κόψιμο του ομφα-
λίου λώρου είναι ο πρώτος αποχωρισμός που βιώνει η δυάδα
μητέρας – παιδιού. Αντίστοιχο αποχωρισμό θα αναβιώσουν αρ-
γότερα και κατά τη φάση του αποθηλασμού.
Ο ρόλος του πατέρα στον τοκετό
Ο ρόλος του πατέρα είναι ιδιαίτερα καταλυτικός και καθορι-
στικός για τη διαχείριση των συναισθημάτων. Η παρουσία του
υπενθυμίζει πως, όπου υπάρχουν δυο στοιχεία, σίγουρα υπάρ-
5.
Το αντανακλαστικό του θηλασμού αντικαθίσταται από εκούσια κίνηση του
παιδιού μεταξύ τριών και τεσσάρων μηνών.
6.
Η μεταβίβαση είναι μια διαδικασία επανάληψης πρώιμων σημαντικών σχέ-
σεων, οι οποίες επαναλαμβάνονται –με ασυνείδητο τρόπο- με κάποιο πρό-
σωπο του παρόντος. Μεταβιβαστικά φαινόμενα είναι δυνατόν να παρουσια-
στούν σε οποιαδήποτε ανθρώπινη σχέση.
7.
Μια μορφή μεταβίβασης μπορεί να είναι ο μητρικός ρόλος που αποδίδει η
επίτοκος στη μαία κατά τη διάρκεια του τοκετού.
χει και ένα τρίτο, εν προκειμένω, για να κάνει τον τοκετό πιο ευ-
χάριστο, τον θηλασμό πιο εύκολο και τον αποθηλασμό πιο δια-
χειρίσιμο συναισθηματικά. Το κόψιμο του ομφαλίου λώρου του
νεογνού από τον πατέρα εξυπηρετεί αυτό τον σκοπό. Συνειδητά
και ασυνείδητα αντιλαμβάνεται τη σπουδαιότητα του ρόλου του
ως διαμεσολαβητή π.χ. σε στιγμές αποχωρισμού, όπως ο τοκε-
τός και αργότερα ο αποθηλασμός. Ακόμα κι αν ο σύντροφος δεν
μπορεί να κόψει τον ομφάλιο λώρο π.χ. λόγω καισαρικής τομής
ή δεν παρίσταται στη γέννηση του μωρού, μπορούμε να διευκο-
λύνουμε τη συνάντηση γονέων - νεογνού με αφορμή τον πρώ-
τον θηλασμό. Βέβαια, το σπουδαιότερο μέλημά μας είναι η πρώ-
τη γνωριμία μητέρας – βρέφους και η επιτυχία του πρώτου γεύ-
ματος. Οι επαγγελματίες και συγγενείς που παρίστανται στη γέν-
νηση του νεογνού και που παρέχουν τις πρώτες φροντίδες συ-
νεισφέρουν συνειδητά και ασυνείδητα, λεκτικά και εξωλεκτικά
στην εγγύτητα μητέρας – βρέφους.
Πρώτος θηλασμός
Ο πρώτος θηλασμός συνδέει την ενδομήτρια εμπειρία του εμ-
βρύου με μια εξωμήτρια επανάληψη εμπλουτισμένη με επιπλέ-
ον ερεθίσματα. Η εύρεση της θηλής από το νεογέννητο – είτε τη
βρει μόνο του, είτε του προσφερθεί- εκλαμβάνεται ως επιτυχία
από το ίδιο και δεν θα πρέπει να υποτιμάται η ικανότητά του αυτή.
Οι Klaus και Kennell περιγράφουν την εκπληκτική ικανότητα του
βρέφους να αναρριχηθεί γυμνό στο γυμνό σώμα της μητέρας του
και να αναζητήσει την θηλή της
8
, μόλις λίγα λεπτά μετά την πε-
ράτωση του τοκετού. Η προσπάθεια αυτή του νεογνού ενισχύε-
ται από την ικανότητα του να αναγνωρίζει την μυρωδιά της μη-
τέρας του και εγγενώς να επιθυμεί την στενή επαφή μαζί της. H
μέθοδο του
Breast Crawl
, όπως ονομάζεται, συστήνεται από τη
UNICEF, τον WHO και τη WABA ως ο ιδανικός τρόπος έναρξης
και διατήρησης του θηλασμού.
Ακόμα κι αν το είδος του τοκετού δεν επιτρέπει το Breast crawl
π.χ. καισαρική τομή με τη χρήση επισκληριδίου ή γενικής αναισθη-
σίας, είναι απαραίτητη η επαφή των νεογνικών χειλιών με την
θηλή της μητέρας, κατά την πρώτη ώρα μετά τη γέννηση του νε-
ογνού. Μια ενδιαφέρουσα έρευνα του Widstrom και των συνερ-
γατών του, που δημοσιεύτηκε στην Σουηδία, επισημαίνει πως η
προαναφερθείσα πρακτική αυξάνει την επιθυμία της μητέρας για
συνδιαμονή με το μωρό της κατά την παραμονή στο μαιευτήριο.
Ομοίως, παρατήρησαν πως αυξήθηκε η διάρκεια του κρατήματος
του νεογνού από την μητέρα του κατά 100 λεπτά ημερησίως. Τέ-
τοιες θετικές μητρικές συμπεριφορές, όπως το φίλημα, το χάδι, η
βλεμματική επαφή
9
, το χαμόγελο και η ομιλία προς το νεογέννη-
το ενισχύονται από την έκκριση της ωκυτοκίνης, που συμμετέχει
στη φυσιολογία του θηλασμού. Όπως αναφέρει και η ανθρωπο-
λόγος B. Jordan, η μητέρα και το μωρό έχουν αφοσιωθεί σχε-
δόν ολοκληρωτικά στη δυαδική αυτή σχέση μέσω του αγγίγμα-
τος, των κινήσεων, των ήχων και των οσμών. Αυτό το σκηνικό
προσφέρεται για τον ιδανικό θηλασμό.
Επιπλέον, οι Klaus και οι συνεργάτες τους παρατήρησαν
πως το άγγιγμα των μητέρων προς τα γυμνά σώματα των νε-
ογνών είχε μια ακολουθία. Συγκεκριμένα, ξεκινούσαν με διστα-
χτικό άγγιγμα των άκρων του μωρού, το οποίο εξελισσόταν σε
απαλό μασάζ και χάδια με ολόκληρη τη παλάμη. Παρόμοια και
8.
Το Breast Crawl θα μπορούσε να μεταφραστεί ως « η έρπυση του νεογνού
προς τον μαστό».
9.
Ένα ενδιαφέρον πειραματικό εύρημα είναι πως το μωρό κατά τη διάρκεια του
θηλασμού εστιάζει στο πάνω μέρος του προσώπου, δηλ. από τα μάτια της
μητέρας και πάνω.
