Τα εγχειρίδια θηλασμού και περιποίησης νεογνού αποτελούν
πολύτιμα εργαλεία τόσο για τους γονείς όσο και για τους επαγ-
γελματίες υγείας, ωστόσο δεν τονίζουν πάντοτε την σπουδαι-
ότητα της μοναδικής φροντίδας που οφείλουν οι μητέρες να
παρέχουν και οι επαγγελματίες να ενθαρρύνουν.
Το παρόν κεφάλαιο πραγματεύεται τις ψυχολογικές διαστά-
σεις της τέχνης του θηλασμού και του αποθηλασμού. Δίνεται
βαρύτητα –κυρίως- στη συναισθηματική αξία του θηλασμού και
των πρακτικών φροντίδας που τον συνοδεύουν. Συγκεκριμένα,
οι καθημερινές φροντίδες - το αγκάλιασμα, το βλέμμα, το χάδι,
τα λόγια της μητέρας προς το μωρό και προπαντός το ίδιο το τά-
ισμα – αντιπροσωπεύουν πράξεις αγάπης, που εξατομικεύονται
σε κάθε παιδί και διαφοροποιούν τη μία μητέρα από την άλλη.
Η δομή του κεφαλαίου διατηρεί κατά το δυνατόν μια χρονική
συνέχεια. Ξεκινά από την επιθυμία για θηλασμό στην διάρκεια
της κύησης, την εδραίωσή του μετά τη γέννηση ως και την επι-
λογή για αποθηλασμό σε μεγαλύτερη ηλικία του παιδιού.
Σημαντικές ψυχολογικές θεωρίες και αποτελέσματα επιστη-
μονικών ερευνών συνυφαίνουν το περιεχόμενο του κεφαλαίου.
Οι ψυχοσυναισθηματικές αλλαγές, που σχετίζονται με τον θηλα-
σμό, τον αποθηλασμό, τον σταθερό δεσμό μητέρας – βρέφους
προσεγγίζονται από διττή οπτική. Η συγγραφή του παρόντος
κεφαλαίου κρίθηκε αναγκαία, φιλοδοξώντας τόσο να ευαισθη-
τοποιήσει τον αναγνώστη όσο και να αφυπνίσει το “ψυχολογικό
του βλέμμα”.
Στο παρόν κεφάλαιο η τέχνη του θηλασμού προσεγγίζεται
ψυχολογικά με στόχο την ψυχοσυναισθηματική συνάντηση μητέ-
ρων και επαγγελματιών υγείας εν τη γενέσει της πολυτιμότερης
πρωταρχικής σχέσης του ανθρώπινου είδους.
Μητρικός θηλασμος – ιδανική τροφή
Η συνηθισμένη ενδοβολημένη αναπαράσταση για τους περισ-
σότερους από εμάς είναι η σίτιση των νεογνών μέσω του θη-
λασμού, εξού και η λέξη θηλαστικό είδος, που όχι τυχαία επιλέ-
χτηκε από τον Carl von Linnaeus
1
θέλοντας να τονίσει την φυ-
σικότητα της τροφής και της ανατροφής των παιδιών – ανθρω-
πίνων και μη - μέσω του θηλασμού. Στους περισσότερους πο-
λιτισμούς θεωρείται δεδομένο πως η μητέρα θα παράγει γάλα
για το μωρό της, όπως κάνουν όλα τα θηλαστικά για τα μικρά
τους. Με λίγα λόγια, ο μητρικός θηλασμός είναι συνυφασμένος
με την δυάδα μητέρας - βρέφους και οι λόγοι που συστήνεται ο
θηλασμός έναντι της σίτισης με ξένο γάλα είναι πολλοί και δια-
περνούν όλες τις επιστήμες. Άλλωστε, η σίτιση με μπουκάλι απο-
1.
Carl Linnaeus (1707-1778): Σουηδός βοτανολόγος, ιατρός και ζωολόγος, ο
οποίος θεμελίωσε το σύστημα διωνυμικής ονοματολογίας, γνωστή ως ταξι-
νομία του Λινναίου.
τελεί εναλλακτική επιλογή σίτισης του προηγούμενου αιώνα, αν
θυμηθούμε πως και σε απουσία της φυσικής μητέρας, η προτι-
μητέα εναλλακτική επιλογή στο παρελθόν ήταν κάποια άλλη γυ-
ναίκα - τροφός και όχι κάποιος τεχνητός τρόπος σίτισης.
Το παιδί θηλάζοντας δεν εξασφαλίζει μόνο την επιβίωση
του μέσω της τροφής, παράλληλα προικίζεται σωματικά και ψυ-
χικά. Άλλωστε, κάθε ανθρώπινη ύπαρξη είναι συνυφασμένη με
την τροφή. Εμείς, οι γύρω μας, οι οικογένειες που φροντίζουμε
και τα μωρά τους, όλοι ζούμε και λειτουργούμε χάρη στη τροφή
του σώματος και της ψυχής.
Κύηση
Η επιθυμία μιας γυναίκας για την απόκτηση παιδιού τροφοδοτεί-
ται από ποικίλα κίνητρα και ενορμήσεις. Στην περίοδο της εγκυ-
μοσύνης, η γυναίκα παλινδρομεί σε πρώιμες εμπειρίες και κατα-
στάσεις που βίωσε με τους γονείς της και αναβιώνει αναμνήσεις
της δικής της παιδικής ηλικίας. Κάθε εγκυμοσύνη, λοιπόν, αντα-
νακλά τη ζωή της γυναίκας πριν τη σύλληψη και συμβάλλει στην
επιθυμία της να θρέψει - σωματικά και ψυχικά - ένα έμβρυο, ένα
βρέφος, ένα παιδί και εντέλει τον ίδιο της τον εαυτό. Συνήθως,
στην περίοδο της εγκυμοσύνης, η μητέρα φροντίζει περισσότε-
ρο για τη διατροφή της και κάνει σκέψεις για τον τρόπο, που θα
θρέψει και θα φροντίσει το μωρό της.
Οι εννέα μήνες της εγκυμοσύνης επιτρέπουν στους γονείς –
και ιδιαίτερα την μητέρα- να προετοιμαστούν συνειδητά και ασυ-
νείδητα για το γονικό τους ρόλου. Το φαντασιωσικό
2
μωρό επεν-
δύεται συναισθηματικά από τους μελλοντικούς γονείς και δίνει
την ψευδαίσθηση της επερχόμενης τελειότητας, που θα ανα-
πληρώσει τα φυσικά ανθρώπινα κενά π.χ. ένα εκλιπόντα στε-
νό συγγενή, θα επανορθώσει τη σχέση του ζεύγους ή θα εκ-
πληρώσει ανάγκες και ασυνείδητες επιθυμίες των γονέων, αλλά
και της ευρύτερης οικογένειας. Το μωρό της φαντασίας -συνή-
θως- είναι τέλειο και ως τέτοιο, θα γεννηθεί τέλεια, θα θηλάσει
τέλεια και θα είναι αγαπητό από όλους. Το «τέλειο»
φαντασιω-
σικό μωρό
μετριάζει τα αμφιθυμικά συναισθήματα των γονέων
και προετοιμάζει την μητέρα για το
ψυχικό κράτημα
και το
ψυχι-
κό καθρέπτισμα
3
του μωρού.
Συγκεκριμένα, με την έναρξη της κύησης ξεκινά και το φυ-
σικό κράτημα του μωρού στη μήτρα από τον πλακούντα. Το
κράτημα του φαντασιωσικού μωρού
4
και κατά μια έννοια του
εμβρύου αποτελεί προαγωγό του ευρύτερου ψυχοσωματικού
2.
Οι γονείς “γεννούν” τρία μωρά. Το φαντασιωσικό, το πραγματικό-μη ορατό
και το πραγματικό μωρό .
3.
Ο Winnicott έκανε λόγο για την ταύτιση της μητέρας με το βρέφος της, σαν
μια μορφή καθρεπτίσματος των συναισθημάτων και των αναγκών του.
4.
Το «φαντασιωσικό» παιδί συγκεντρώνει τις ασυνείδητες επιθυμίες, τις οικο-
γενειακές προσδοκίες και τις κοινωνικές πεποιθήσεις και των δυο γονέων.
109
Ψυχολογικές προσεγγίσεις στον θηλασμό
10
