Ο θηλασμός σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις είναι μια δια-
δικασία που μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες. Στη διάρκεια
αυτού του χρόνου μια μητέρα μπορεί να αντιμετωπίσει απλά ή
πιο σύνθετα προβλήματα. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται δυ-
σκολίες, που αντιμετωπίζουν οι μητέρες στην αρχή ή κατά την
διάρκεια του θηλασμού και προτάσεις για την αντιμετώπισή τους.
5.1 Υπερφόρτωση στήθους
Είναι η διόγκωση και η διάταση των μαστών που συνήθως εμ-
φανίζεται κατά τις πρώτες ημέρες από την έναρξη της γαλουχίας.
Οφείλεται στη φλεβική και λεμφαγγειακή συμφόρηση.
Με την αποβολή του πλακούντα μεταβάλλεται το ορμονικό
μητρικό προφίλ προκαλώντας την έναρξη της παραγωγής γάλα-
κτος, συνήθως ως τις 72 ώρες. Οι μαστοί αντιδρούν με προσω-
ρινό λεμφικό οίδημα. Η πληρότητα των μαστών φαίνεται να είναι
ένα φυσιολογικό γεγονός κατά τις πρώτες βδομάδες μετά τον το-
κετό. Έχει διαπιστωθεί ότι η μη πληρότητα των μαστών κατά την
πρώτη περίοδο είναι ένας δείκτης μειωμένης παραγωγής και δυ-
σκολίας στον θηλασμό. Ωστόσο, η έντονη και παρατεταμένη διό-
γκωση των μαστών είναι ένα σημάδι για φλεγμονώδεις καταστά-
σεις ποικίλης σοβαρότητας.
Η ρύθμιση της παραγωγής γάλακτος επηρεάζεται από έναν
παράγοντα ανασταλτικό για τη γαλουχία τον Feedback Ιnhibitor
of Lactation (FIL), ο οποίος όταν συσσωρεύεται στο στήθος πα-
ρεμβαίνει αρνητικά στην παραγωγή γάλακτος. Η παραμέληση της
υπερφόρτωσης μπορεί να οδηγήσει σε συσσώρευση του FIL και
κατά συνέπεια μειωμένη παραγωγή γάλακτος, που μπορεί να
αποδειχθεί μη αντιστρέψιμη. Συνεπώς, η μη απομάκρυνση του
γάλακτος από το στήθος έχει συνέπειες τόσο στην υγεία του μα-
στού όσο και στη διατήρηση της γαλουχίας.
Οι παράγοντες κινδύνου
που σχετίζονται με την υπερφόρτω-
ση του μαστού είναι:
1. Καθυστερημένη έναρξη θηλασμού.
2. Είδος τοκετού π.χ. καισαρική τομή που μπορεί να οδηγήσει σε
καθυστερημένη γαλακτογένεση.
3. Αραιά γεύματα του μωρού.
4. Περιορισμένος χρόνος σε κάθε θηλασμό.
5. Καθυστερημένη ωρίμανση του γάλακτος.
6. Χορήγηση συμπληρωματικών υγρών στο μωρό, χωρίς ταυ-
τόχρονη άντληση γάλακτος από τη μαμά.
7. Χειρουργεία μαστού.
Τα συμπτώματα και ο χρόνος εμφάνισής τους δεν είναι τα ίδια
σε κάθε γυναίκα. Ο μέσος χρόνος εμφάνισης της υπερφόρτωσης
κυμαίνεται από 50 ως 72 ώρες, με απώτερο χρόνο τις 7 ημέρες
μετά τον τοκετό. Επίσης προηγηθείσα γαλουχία φαίνεται ότι το-
νώνει το λειτουργικό αδενικό ιστό, με αποτέλεσμα να αυξάνεται
η πιθανότητα για πιο γρήγορη παραγωγή γάλακτος. Τα 2/3 των
γυναικών μετά τον τοκετό εμφανίζουν γενικευμένα συμπτώματα
υπεραιμίας στο στήθος. Οι γυναίκες με γενικευμένο οίδημα στα
άκρα μετά τον τοκετό, έχουν αυξημένο κίνδυνο για υπεραιμία και
οίδημα μαστού.
Τα σημεία που νοιώθουν οι γυναίκες όταν “έχει έρθει” το γάλα
είναι:
• οίδημα του στήθους
• ροή γάλακτος από τους μαστούς.
• πληρότητα στήθους και, πιθανώς, αίσθημα ζέστης ή αι-
μωδίας.
‘Οταν είναι σε εξέλιξη υπερφόρτωση εμφανίζονται:
• πρησμένο στήθος με τεντωμένο, γυαλιστερό δέρμα
• γενικευμένη ερυθρότητα και θερμότητα στους μαστούς
• ήπιος ή έντονος πόνος
• δυσκολία προσκόλλησης του μωρού
• πυρετός ως 38,5
o
C
Αντιμετώπιση
Επειδή είναι φυσιολογικό για τις μητέρες να βιώσουν κάποιο βαθ-
μό διόγκωσης και υπερφόρτωσης μαστού, πρέπει να αναγνω-
ρίζεται η σοβαρή υπερφόρτωση και να αντιμετωπίζεται έγκαιρα
και αποτελεσματικά καθώς, λόγω της υπεραιμίας και του οιδήμα-
τος της θηλής και της θηλαίας άλω μπορεί να υπάρχει πρόβλημα
προσκόλλησης του βρέφους στον μαστό.
Η τακτική αποσυμφόρηση των μαστών αποτελεί την πρώτη
γραμμή αντιμετώπισης. Ο Cotterman (2004) περιέγραψε μια τε-
χνική μάλαξης που ονομάζεται αντίστροφη πίεση της άλω. Η τε-
χνική αντίστροφης πίεσης είναι ένας τρόπος για να μαλακώσου-
με την θηλαία άλω στην περίπτωση της υπερφόρτωσης. Η μητέ-
ρα χρησιμοποιεί και τα δύο χέρια της, τοποθετώντας τα δάκτυλα
έτσι που να κυκλώσει την βάση της θηλής, με τις πρώτες φάλαγ-
γες των δακτύλων να εφάπτονται στα πλαϊνά της θηλής και πιέζει
προς το στέρνο. Με αυτό τον τρόπο μετακινεί τη διόγκωση προς
τα πίσω και προς τα πάνω στο στήθος.
Επιπρόσθετα, όταν υπάρχει οίδημα στη θηλαία άλω εφαρ-
μόζεται:
• Μασάζ πριν τον θηλασμό στην άλω. Το βρέφος θα πρέ-
πει να είναι έτοιμο να φάει αμέσως μόλις τελειώσει το
μασάζ γιατί το οίδημα θα επιστρέψει γρήγορα.
• Άντληση με το χέρι αν το βρέφος δεν μπορεί να θηλάσει
και όχι με θήλαστρο, γιατί επιδεινώνει το οίδημα.
45
Δυσκολίες θηλασμού και νοσήματα του μαστού
5
