82
Μητρικός Θηλασμός |
ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ
7.6 Προωρότητα και Μητρικός Θηλασμός
Οι πρόωρες γεννήσεις αυξάνονται τα τελευταία χρόνια παγκο-
σμίως. Σχεδόν 1 στα 10 παιδιά γεννιέται πρόωρα στην Ελλάδα,
σύμφωνα με τη μελέτη της Α’ Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινι-
κής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Nοσοκομείο «Αλεξάνδρα».
Σε διάστημα 28 ετών (1980-2008) οι πρόωρες γεννήσεις δι-
πλασιάστηκαν (από το 4,66 % στο 9,62 %). Είναι χαρακτηριστι-
κό ότι κατά το τελευταίο έτος της μελέτης, το 2008, τα οριακά
πρόωρα βρέφη αντιστοιχούσαν στο 7,45 % επί του συνόλου των
γεννήσεων σε σύγκριση με το 1,66 % το 1991.
Αν και η σημασία του μητρικού θηλασμού και του μητρικού
γάλακτος (ΜΓ), τόσο για το τελειόμηνο όσο και για το πρόωρο
νεογνό, είναι πλέον αποδεδειγμένη, οι μητέρες των πρόωρων
νεογνών έρχονται αντιμέτωπες με ιδιαίτερες προκλήσεις που
οδηγούν σε χαμηλά ποσοστά θηλασμού. Η λειτουργική και ανα-
τομική ανωριμότητα του πρόωρου νεογνού και κατά συνέπεια
οι επιπλοκές που μπορεί να εμφανίσει κατά τη γέννηση, αλλά
και στην πορεία, καθιστά συχνά αδύνατη την έναρξη του θηλα-
σμού τις πρώτες ώρες και πολλές φορές ημέρες ή και εβδομά-
δες μετά τον τοκετό. Οι μητέρες αυτές, προκειμένου να ξεκινήσει
και να εδραιωθεί η γαλουχία πρέπει να αντλούν το γάλα τους,
το οποίο προσφέρεται στο νεογνό όταν είναι έτοιμο να σιτιστεί.
Επίσης, τα πρόωρα και ιδίως τα πολύ χαμηλού βάρους γέν-
νησης (<1500γρ.) νεογνά παρουσιάζουν ταχύ ρυθμό ανάπτυ-
ξης και έχουν υψηλές ενεργειακές ανάγκες με συνέπεια το ΜΓ
πολλές φορές να μην επαρκεί για να καλύψει τις διατροφικές
τους απαιτήσεις. Έτσι είναι αναγκαία η ενίσχυσή του με επιπλέ-
ον θρεπτικά συστατικά, όπως προσθήκη πρωτεΐνης, φωσφόρου
και ασβεστίου.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα ιδιαίτερα προβλήματα με τα οποία
έρχονται αντιμέτωποι οι γονείς και ιδίατερα οι μητέρες νεογνών
που νοσηλεύονται στη μονάδα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγεί-
ας (ΠΟΥ) και η UΝICEF, στα πλαίσια της πρωτοβουλίας για τα Φι-
λικά για τα Βρέφη Νοσοκομεία (ΠΦΒΝ) επέκτειναν τις ισχύουσες
οδηγίες, με σκοπό τη διευκόλυνση της έναρξης, εδραίωσης και
διατήρησης του θηλασμού. Προβλήματα, όπως η καθυστερη-
μένη έναρξη του θηλασμού, ο αποχωρισμός μητέρας-νεογνού
από τις πρώτες ώρες ζωής, τα συναισθήματα άγχους και μειω-
μένης αυτοπεποίθησης των γονιών, αλλά και τα ιδιαίτερα προ-
βλήματα υγείας που μπορεί να αντιμετωπίζει το πρόωρο νεογνό
καθιστούν αναγκαία την εξατομικευμένη προσέγγιση της μητέ-
ρας και της οικογένειάς του. Στις διευρυμένες οδηγίες δίνεται
επίσης έμφαση στην κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού
της μονάδας, στην υιοθέτηση ενός οικογενειοκεντρικού τρόπου
περίθαλψης με στόχο τη διευκόλυνση της συμμετοχής του γο-
νιού στη φροντίδα του νεογνού. Τέλος δίνεται σημασία στη συ-
νέχισης της φροντίδας και υποστήριξης του βρέφους και της οι-
κογένειάς του πριν και μετά την έξοδό του από τη μονάδα.
Ανατομία-Φυσιολογία γαστρεντερικού των
πρόωρων νεογνών
Η ανατομική διαφοροποίηση του γαστρεντερικού σωλήνα ολο-
κληρώνεται πριν την 24η εβδομάδα κύησης. Για το λόγο αυτό
τα πρόωρα δεν εμφανίζουν ανωριμότητα ως προς τη δομή του
γαστρεντερικού σωλήνα, αλλά ανωριμότητα όσον αφορά την κι-
νητικότητα και τις λειτουργίες της πέψης, της απορρόφησης και
του μεταβολισμού των θρεπτικών συστατικών του εντέρου.
Η πρώιμη έναρξη εντερικής σίτισης και ιδίως με τη χρήση
ΜΓ, προάγει την ωρίμανση όλων των λειτουργιών του πεπτικού
συστήματος, χωρίς να αυξάνει τον κίνδυνο νεκρωτικής εντερο-
κολίτιδας. Συγκεκριμένα, διεγείρει την έκκριση πεπτικών ενζύ-
μων, αυξάνει την απορροφητικότητα του εντέρου, βελτιώνει την
εντερική κινητικότητα και ελαττώνει την εντερική διαπερατότητα.
Ο ρυθμός γαστρικής κένωσης, η οποία συχνά είναι καθυστε-
ρημένη στα πρόωρα νεογνά, είναι πιο γρήγορος όταν χορηγεί-
ται μητρικό γάλα (ΜΓ) σε σύγκριση με τα υποκατάστατα μητρι-
κού γάλακτος (ΥΜΓ). Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι τα πρόωρα
που σιτίζονται με ΜΓ εμφανίζουν καλύτερη ανοχή στη σίτιση και
φθάνουν σε πλήρη εντερική σίτιση γρηγορότερα.
Ενεργειακές ανάγκες του πρόωρου νεογνού
Τις πρώτες 7 ημέρες ζωής πρωταρχικός στόχος είναι να απο-
φευχθεί ο καταβολισμός. Τα πρόωρα και ιδιαίτερα τα ΠΧΒΓ
έχουν μικρότερα ενεργειακά αποθέματα, συχνά ελαττωμένη
πρόσληψη θερμίδων και αυξημένες ενεργειακές ανάγκες, λόγω
του ταχύτερου ρυθμού ανάπτυξης και της αυξημένης νοσηρό-
τητας.
Για την επαρκή ανάπτυξη των προώρων συνιστάται από του
στόματος πρόσληψη 110 έως 135 kcal ανά χιλιόγραμμο βά-
ρους σώματος (ΒΣ) την ημέρα, με παράλληλη πρόσληψη επαρ-
κούς ποσότητας πρωτεΐνης. Η ανάπτυξη του πρόωρου βρέφους
θεωρείται ικανοποιητική όταν επιτυγχάνεται ρυθμός αύξησης
του βάρους παρόμοιος με τον ενδομήτριο ρυθμό ανάπτυξης.
Μέθοδοι σίτισης του πρόωρου νεογνού
Τα περισσότερα πρόωρα νεογνά και ιδίως τα ΠΧΒΓ βρέφη δεν
μπορούν να ανεχτούν επαρκείς ποσότητες εντερικής διατροφής
αμέσως μετά τη γέννηση και συνεπώς είναι απαραίτητη η χο-
ρήγηση παρεντερικής διατροφής. Τις τελευταίες δεκαετίες επι-
διώκεται η έναρξη εντερικής σίτισης τις πρώτες ημέρες ζωής,
με κατά προτίμηση τη χρήση ΜΓ, υπό την προϋπόθεση ότι δεν
υπάρχει κάποια αντένδειξη. Η εντερική σίτιση αυξάνεται σταδια-
κά, ώστε σε σύντομο χρονικό διάστημα από τη γέννηση το νεο-
γνό να τρέφεται αποκλειστικά με γάλα.
Τα πρόωρα που ξεκινούν την εντερική σίτιση και έχουν διάρ-
κεια κύησης μικρότερη των 34 εβδομάδων, συνήθως σιτίζονται
με καθετήρα σίτισης (ρινογαστρικό ή στοματογαστρικό), επειδή
δεν υπάρχει συντονισμός των αντανακλαστικών του θηλασμού,
της κατάποσης και της αναπνοής. Επίσης, σίτιση με καθετήρα γί-
νεται σε περιπτώσεις αναπνευστικής δυσχέρειας του νεογνού,
ανωμαλιών στη διάπλαση του προσώπου ή παθήσεων του κε-
ντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ). Η τροφή μέσω του καθε-
τήρα δίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα (
bolus
) ή με συνεχή
έγχυση. Αν και δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις που να ευνοούν
τη χρήση της μίας ή της άλλης μεθόδου έχει βρεθεί ότι όταν χο-
ρηγείται ΜΓ με συνεχή ροή, ποσότητα λίπους επικάθεται στα τοι-
χώματα του καθετήρα, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα απώ-
λεια θερμίδων της τάξης του 15-30 %.
Στόχοι διατροφής των πολύ χαμηλού βάρους
γέννησης νεογνών
Η σωστή διατροφική αντιμετώπιση των πρόωρων παιδιών είναι
σημαντική τόσο για την επιβίωσή τους όσο και για την αύξηση
